Bu inkılap sayesinde kol gücüne dayanan üretim faaliyetlerinin yerini makine gücüne dayanan üretim faaliyetleri almıştır. James Watt tarafından icat edilen buhar makinesi, dokumacılık sanayisi başta olmak üzere, madencilik ve diğer sanayi alanlarında hızlı gelişim sağlamıştır. Buhar makinesi icadının sonrasında makineleşme faaliyetleri hız kazanmıştır.
Sanayi İnkılabı gelişimini 4 aşamada gerçekleştirmektedir. Bu aşamalar,
- Birinci aşama (1785): Su gücü, tekstil, demir.
- İkinci aşama (1845): Buhar, demir yolu, çelik.
- Üçüncü aşama (1950): İçten yanmalı motor, elektrik ve kimyasallar.
- Dördüncü aşama (1990): Yazılım, yeni medya, dijital ağlar, mikro – nano teknolojiler.
şeklindedir. 1990 yılında başlayan dördüncü aşama, günümüzde hala gelişerek devam etmektedir. Sanayi gelişiminin aşamalarının tarihleri incelendiğinde günümüze yakın olan aşamaların arasındaki yıl farkının gittikçe azaldığı gözlemlenmektedir. Bu azalmayı teknoloji alanında yaşanan olumlu gelişmeler sağlamaktadır.
Sanayi İnkılabı Oluşum Dönemi
Tüketim ihtiyacı, insanlığın ortaya çıkışı ile başlamıştır. Tüketimin ilk insanlık döneminden günümüze kadar sürekli artışı, yeni üretim kaynakları ve üretim tarzlarının ortaya çıkmasını sağlamıştır. İlk Çağ’da toplayıcılık, avcılık ve toprağın işlenmesi insanlığın geçim kaynaklarıdır. Bu geçim kaynakları en uzun süre kullanılan geçim kaynakları olma özelliğine sahiptir. Orta Çağ’dan, Yakın Çağ’a kadar olan dönemde ise güç kaynağı topraktır. Bu nedenle bu çağlar arasında en güçlü devletler toprağı geniş olan devletler olurken, bu güç savaşı nedeni ile sürekli toprak savaşları yaşanmıştır.
Sanayi İnkılabı, bu durumun tamamen değişmesini sağlamıştır. Gücün kaynağı toprak olmaktan çıkarak, hammadde haline gelmiştir. Bu dönemden sonra hammaddeler, kurulan fabrikalarda işlenmiş ve satılarak yeniden hammadde alımı gerçekleştirilmiştir. Böylece sanayi döngüsü oluşmuştur.
Bu durum sömürge imparatorluklarının yaygınlaşmasına neden olmuş, 18. Ve 19. Yüzyılda sanayisi gelişen devletlerin hammadde ve pazar ihtiyacı nedeni ile işgaller yaşanmıştır. Buhar gücünün keşfi ile İngiltere’de 1790 yılında başlayan inkılap, dokuma alanından sonra hızla diğer alanlara yayılmıştır. Şehirlerde artan iş olanakları sonucunda köylerde yaşayan halk şehirlere göç etmiş ve şehirlerde artan nüfus nedeni ile tüketim artmıştır. Bu durum hem olumlu hem de olumsuz sonuçlar doğurmuştur.
Sanayi İnkılabı’nın Sonuçları
Sanayi İnkılabı, büyük oranda olumlu olmak üzere, her iki yönde sonuçlar doğurmuştur.
Bunlar,
- Sanayileşen devletlerde yaşam şartlarının iyileşmesi ve üretim miktarının artması
- Buhar ve çelik kullanılarak üretilen trenlerin ve gemilerin, yüksek yük taşıma kapasitesi ve hızlı olması nedeni ile dünya ticareti gelişmiştir.
- Pazar ve hammadde ihtiyacı artmıştır
- Avrupa’nın sanayileşen devletleri arasında yaşanan pazar ve hammadde rekabeti nedeni ile I. Dünya Savaşı başlamıştır.
- Üretim tarzının gelişmesi, üretim ihtiyacının artması ve çalışma saatlerinin uzaması sonucunda farklı fikir akımları ortaya çıkmıştır. Bunlar, Kapitalizm, Sosyalizm ve Liberalizm gibi kavramlardır.
- Avrupa’da eski dönemlerden toprak sahibi olan zenginlerin gücü azalmış ve zamanla kaybolmuş, şehirde oturan, ticaretle uğraşan burjuva sınıfı ise zenginleşmiştir.
şeklinde sıralanabilmektedir.
Sanayi İnkılabı’nın Osmanlı Devleti’ne Etkisi
Osmanlı Devleti, bu inkılabın tamamen dışında kalmıştır. Teknoloji ve sanayi alanında gelişmelerin sağlanmaması ve Avrupa’nın takip edilmemesi, gerilemesine neden olmuştur. Avrupa’nın üretim modeline ayak uyduramayan Osmanlı, ekonomik açıdan da Avrupa ile rekabet edemez hale gelmiştir.
Bu durum Osmanlı’nın Avrupa üzerindeki hakimiyetini kaybetmesine ve Avrupa’nın açık pazarı haline gelmesine neden olmuştur. Sanayi İnkılabı, Osmanlı topraklarının büyük bir bölümünün sanayi devletleri tarafından işgal edilmesine neden olmuştur.
